S
SoruCevap
İctihat nedir, muctehit kimdir?
ictihat seviyesine ulaşamamak
İctihat: Sozluk anlamı itirabiyle kişinin, zor ve meşakkatli bir işi yerine getirmek icin butun gucunu sarfetmesidemektir Fıkhi bir terim olarak ise bu kelime fakihin, şer'i bir hukmun mahiyetini ortaya koymak icin butun gucunu sarf etmesini ifade eder
İctihat icin ongorulen şartları şu şekilde toparlayabiliriz:
Şer'i hukumleri bilme yollarını, bu hukumlerin kısımlarını, isbat yollarını, delalet şekillerini, şartlarını, mertebelerini, tearuzcatışma durumunda tearuzuncatışmanın nasıl giderileceğini, ahkama ilişkin ayet ve hadislerin delalet ve subut bakımından durumlarını, nasih ve mensuh olanları ve uzerinde icma ve ihtilaf edilmiş olan konuları ve Arap dilini ve kıyası bilmek; insanların ve yaşadığı toplumun ahvaline vakıf olmak ve nihayet kişisel, toplumsal ya da siyasal herhangi bir yonlendirmebaskı altında bulunmamak, halktan, sermaye sahiplerinden ve siyasi yonetimlerden mustağni olmak (M Ebu Zehra, UsUlu'lFıkh, 381 vd, Vehbe ezZuhayli, UsUlu'lFıkhi'lİslami, 21037)
Bu sayılan şartları hakkıyla yerine getirmek, takdir edileceği uzere gercekten son derece zor bir iştir Kur'an, Sunnet ve hatta genel olarak din konusunda farklı telakkilerin, niyetlerin ve girişimlerin soz konusu olduğu, buna mukabil ilmi seviyenin genel olarak duşuk limitlerde seyrettiği gunumuzde, şahsında bu vasıfları toplamış bir kişinin bulunması aklen olmasa da adeten imkansızdır
Şunu da ekleyelim ki, her mezhep icinde, mezhep imamından başlayarak aşağıya doğru sıralanan muhtelif seviyelertabakalar vardır Mezhep imamının koyduğu olculer icinde ictihat eden 'mezhepte muctehitler', yine aynı olculer icinde bazı meselelerde ictihada guc yetirebilenler 'meselede muctehit' olarak isimlendirilir
Bunların altında mukallit, yani mevcut ictihada uyan ulema gelir Bunlar ictihat seviyesine ulaşamamakla birlikte, mezhep ici tercihlerde bulunabilecek durumdadırlar Bunlara da 'tercih ehli', 'temyiz ehli', 'tahric ehli' gibi unvanlar verilir Tabakatu'lFukaha tarzındaki eserlerde butun bu mertebeler acıklanmıştır
semerkand dergisi
ictihat seviyesine ulaşamamak
İctihat: Sozluk anlamı itirabiyle kişinin, zor ve meşakkatli bir işi yerine getirmek icin butun gucunu sarfetmesidemektir Fıkhi bir terim olarak ise bu kelime fakihin, şer'i bir hukmun mahiyetini ortaya koymak icin butun gucunu sarf etmesini ifade eder
İctihat icin ongorulen şartları şu şekilde toparlayabiliriz:
Şer'i hukumleri bilme yollarını, bu hukumlerin kısımlarını, isbat yollarını, delalet şekillerini, şartlarını, mertebelerini, tearuzcatışma durumunda tearuzuncatışmanın nasıl giderileceğini, ahkama ilişkin ayet ve hadislerin delalet ve subut bakımından durumlarını, nasih ve mensuh olanları ve uzerinde icma ve ihtilaf edilmiş olan konuları ve Arap dilini ve kıyası bilmek; insanların ve yaşadığı toplumun ahvaline vakıf olmak ve nihayet kişisel, toplumsal ya da siyasal herhangi bir yonlendirmebaskı altında bulunmamak, halktan, sermaye sahiplerinden ve siyasi yonetimlerden mustağni olmak (M Ebu Zehra, UsUlu'lFıkh, 381 vd, Vehbe ezZuhayli, UsUlu'lFıkhi'lİslami, 21037)
Bu sayılan şartları hakkıyla yerine getirmek, takdir edileceği uzere gercekten son derece zor bir iştir Kur'an, Sunnet ve hatta genel olarak din konusunda farklı telakkilerin, niyetlerin ve girişimlerin soz konusu olduğu, buna mukabil ilmi seviyenin genel olarak duşuk limitlerde seyrettiği gunumuzde, şahsında bu vasıfları toplamış bir kişinin bulunması aklen olmasa da adeten imkansızdır
Şunu da ekleyelim ki, her mezhep icinde, mezhep imamından başlayarak aşağıya doğru sıralanan muhtelif seviyelertabakalar vardır Mezhep imamının koyduğu olculer icinde ictihat eden 'mezhepte muctehitler', yine aynı olculer icinde bazı meselelerde ictihada guc yetirebilenler 'meselede muctehit' olarak isimlendirilir
Bunların altında mukallit, yani mevcut ictihada uyan ulema gelir Bunlar ictihat seviyesine ulaşamamakla birlikte, mezhep ici tercihlerde bulunabilecek durumdadırlar Bunlara da 'tercih ehli', 'temyiz ehli', 'tahric ehli' gibi unvanlar verilir Tabakatu'lFukaha tarzındaki eserlerde butun bu mertebeler acıklanmıştır
semerkand dergisi