Sünnîlik, İslam'ın en büyük mezhebi olan Sünnî Müslümanların inanç ve uygulamalarını ifade eden bir terimdir. Sünnîlik, İslam’ın temel inançlarını kabul ederken, özellikle peygamberlik sonrası halifelik ve dini otoriteye ilişkin anlayışları ile diğer mezheplerden (özellikle Şiilikten) ayrılır. Sünnîlik, İslam’ın pratiği ve doktrinini genellikle Sünnet olarak bilinen peygamberin öğretilerine ve uygulamalarına dayanır.
Sünnîliğin Temel Özellikleri:
- Peygamberin Sonrasındaki Liderlik (Halifelik):
Sünnîler, peygamber Muhammed'in ölümünden sonra liderliğin (halifeliğin) belirli bir dini otoriteye, peygamberin seçtiği veya toplum tarafından uygun görülen bir kişiye verilmesi gerektiğine inanırlar. Bu anlayışa göre, halifeler, peygamberin yerine geçmeyip, onun öğretilerini takip eden liderlerdir. Sünnîlik, liderliğin halkın onayıyla veya seçimle belirlendiğini savunur. - Sünnet ve İcma:
Sünnî İslam, Kur’an’a ek olarak, peygamberin yaşam tarzı ve sözlerinden (Sünnet) de rehberlik alır. Sünnet, peygamberin söyledikleri ve yaptığı her şey olarak kabul edilir. Ayrıca, icma (şura, yani toplumun görüş birliği) da dini meselelerde önemli bir kaynaktır. - Dört Ana Mezhep (Fıkıh):
Sünnî İslam’da, dini uygulamaları ve hukuk anlayışını belirleyen dört ana fıkıh mezhebi bulunur:
- Hanefilik: En yaygın mezhep olup, Osmanlı İmparatorluğu'nda da resmi mezhep olarak kabul edilmiştir.
- Şafiîlik: Güneydoğu Asya, özellikle Endonezya ve Maldivler’de yaygındır.
- Malikîlik: Kuzey Afrika'da yaygın olan bir mezheptir.
- Hanbelîlik: Suudi Arabistan ve bazı Körfez ülkelerinde daha yaygındır.
- Peygamberin Sonrasındaki İhtilaflar:
Sünnîler, peygamberin ölümünden sonra halifelik konusundaki anlaşmazlıkların ardından, İslam toplumu arasında ilk büyük bölünmeyi yaşamışlardır. Ancak Sünnîlik, bu bölünmeden sonra toplumsal ve dini birliği sağlamak adına, genel kabul görmüş liderlerin halk tarafından seçilmesi gerektiğini savunmuştur. - İman ve İbadet:
Sünnîler, İslam’ın beş şartını kabul ederler:
- Kelime-i Şehadet (İman): Allah’tan başka ilah yoktur ve Muhammed O’nun peygamberidir.
- Namaz: Günde beş vakit namaz kılmak.
- Oruç: Ramazan ayında oruç tutmak.
- Zekât: Malın belirli bir kısmını fakirlere vermek.
- Hac: Maddi durumu müsait olanların Mekke’ye hacca gitmesi.
- Mezhebi Çeşitler:
Sünnîlik, sadece bir mezhep değil, aynı zamanda çok sayıda dini ve kültürel çeşitliliği barındıran bir yapıdır. Bu çeşitlilik, farklı coğrafyalarda ortaya çıkan farklı uygulamalar ve kültürel etkileşimlerden kaynaklanır.
Sünnîlik ve Diğer Mezhepler:
- Sünnîlik ve Şiilik:
Sünnîlik ile Şiilik arasındaki en büyük fark, halifelik meselesidir. Şiiler, Muhammed'in kuzeni ve damadı Ali'nin peygamberin halefinin olması gerektiğini savunurlar. Sünnîler ise halifenin seçimi konusunda toplumsal mutabakatı ve geniş kitlelerin kabulünü savunurlar. - Sünnîlik ve Tasavvuf:
Tasavvuf, İslam’ın mistik yönünü temsil eder ve bazen Sünnîler arasında da geniş bir yer bulur. Sünnîler, Allah’a yaklaşmak için içsel bir yolculuğa çıkarak kalp ve ruh temizliğine odaklanır. Bununla birlikte, bazı Sünnîler, tasavvufun geleneksel dini uygulamalardan sapma olarak gördüğü bazı uygulamalara karşı çıkabilir.
Sünnîliğin Tarihsel Gelişimi:
- Erken Dönem:
Sünnîlik, İslam’ın ilk yıllarındaki halifelik tartışmalarından sonra gelişmeye başlamıştır. Peygamberin ölümünden sonra, Sünnîler, halifelik meselesinde en geniş toplumsal konsensüsü sağlama yolunda ilerlediler. Halifelik, zaman içinde devlet yönetiminden daha çok dini otoriteye dönüşmüştür. - Abbâsîler ve Osmanlı İmparatorluğu:
Abbâsîler, Sünnî İslam’ı en güçlü şekilde yaymış ve İslam dünyasında geniş bir kültürel, bilimsel ve dini etki yaratmıştır. Osmanlı İmparatorluğu da Sünnîliği resmi mezhep olarak kabul etmiş ve bu mezhep, İslam dünyasında en yaygın olanı haline gelmiştir. - Modern Dönemde Sünnîlik:
Modern dönemde, Sünnîlik, dini ve toplumsal çeşitlilikle birlikte daha çok özgürlükçü, demokratik ve sekülerleşmiş toplumlarda varlığını sürdürmüştür. Bununla birlikte, bazı yerlerde mezhebi farklılıklar, siyasi ve toplumsal çatışmaların kaynağı olabilmektedir.