haberci
(¯´•._.• Üye •._.•´¯)
NASA, Artemis vazifeleri ile insanlığı tekrardan Ay'la buluşturmak ve bu sefer insanlık olarak
Ay'da kalıcı bir düzen
sağlamak istiyor. Bu büyük proje için kullanılan
‘Space Launch System (SLS)’ roketi
ve
‘Orion’
uzay aracı natürel ki çok güçlü ve maliyeti de epey fazla. Kimilerinin diğer uzay ajansları tarafından geliştirildiği roket kesimlerinin her birinin farklı bir özelliği bulunuyor.
Geçtiğimiz günlerde NASA, insanlığı Ay'la buluşturma vazifesinin birinci adımı Artemis I'in sistemin kesimlerini tıpkı bir yapbozu andıracak formda yayınladı. Haydi daima birlikte bu
parçaların
ne işe yaradığını
inceleyelim.
RS-25 motorları: Güçlü suratlara ulaşmak için tasarlandı.
Uzay mekiğinin ana motoru olarak bilinen
RS-25 motoru
sıvı yakıtla çalışan bir motor. NASA'nın fırlatma sistemde dört adet bulunan bu güçlü motorlar uçuşun birinci 8 dakikasında, roketi
27.359 km/s
hızın üzerine çıkartıyor. Bu S-25 motorları, içerisinde bulunan süper soğuk itici gazlar ve sıcak yanma gazları sayesinde -253℃ ile 3316℃ arasında değişim gösteren sıcaklara karşı güçlü kalabiliyor.
Uzay mekiğinin ana motoru RS-25'ler ABD’li firma Aerojet Rocketdyne tarafından üretiliyor. Bu motorlar NASA'nın
uzay istasyonunda
da kullanıldı.
Çekirdek kademe: Fırlatma sisteminin bel kemiği olan modül.
Çekirdek aşama iki adet
itici tank
,
uçuş bilgisayarları
ve dört adet
RS-25 roket motorunu
bünyesinde bulunduruyor. 65 metre yükselebilen fırlatma sisteminin çekirdek kademesi, roketin motorlarını sekiz dakikalık müddet boyunca saniyede 5.678 litre itici gazla besliyor.
Çekirdek etap dünyanın
en yüksek
roket evresi. Bu kademe Dünya yörüngesine ulaşmadan, üst kademeden ve Orion uzay aracından ayrılmadan evvel 500 saniye çalışacak nitelikte tasarlandı.
Katı roket güçlendiriciler: Saniyede 6 ton üzere inanılmaz ölçülerde yakıt yakıyor.
Katı roket güçlendiriciler, fırlatmadan çıkışa kadar uzay aracı fırlatmasında
itiş gücünü
sağlamak için kullanılan temel olarak itici bir motordur. İki adetten oluşan bu katı roket güçlendiriciler; devasa roketi fırlatma rampasından kaldırıp, uzaya gerçek süzülmesinde yardımcı olmak amacıyla saniyede 6 ton katı yakıt yakıyor. Güçlendiricilerin görevleriyse iki dakikada tamamlanmış oluyor. Ek olarak şimdiye kadar yapılan rastgele bir roketten
daha fazla kütleye
sahip yükleri fırlatmak için özel olarak tasarlandı.
Sıvı hidrojen tankı: Roketlerin yakıtını taşıyor.
Sıvı hidrojen tankı 'SLS RS-25',
roket motorlarının yakıtı
olan sıvı hidrojeni depolayan bir tanktır. Bu sıvı hidrojen tankı; -253℃'ye kadar soğutulmuş 2.032.766 litre sıvı hidrojeni bünyesidne depoluyor. Tankın uzunluğuysa 40 metreyi geçiyor, bu uzunluktaki tank neredeyse roketin çekirdek aşamasının
üçte ikisini
kaplıyor. Sıvı hidrojen tankı, Orion uzay aracıyla birinci entegreli uçuşunda devasa güçteki rokete güç sağlayacak ve içinde bulunan hidrojen yakıtlar RS-25 motoruna doğru akacaklar.
Sıvı oksijen tankı: Destekleyici gücü içinde depoluyor.
Çekirdek evresinin içinde bulunan fırlatma sisteminin
sıvı oksijen deposu
-183℃'ye kadar soğutulmuş 741.940 litre sıvı oksijeni içinde tutuyor. Bu tankların yüksek sıcaklıklardaki korumasıysa üzerine püskürtülen termal müdafaa köpüğüyle yapılıyor. Tankın içindeki sıvı oksijenin göreviyse RS-25 motorlarını besleyen
yanma reaksiyonunda
oksitlenmeyi sağlamak.
RL10 Motoru: Orion uzay aracını uzaya göndermek için ana vazifelerden birini üstleniyor.
RL10 motoru sıvı hidrojen ve sıvı oksijen ile çalışan sıvı yakıtlı kriyojenik denen cinste olan
roket motorudur.
Artemis I mürettebatsız test uçuşunda 11.227 kg gücünde itme kuvvetine çıkan RL10B-2 motoru, Orion uzay aracının gönderilmesi esnasında
kriyojenik tahrik aşaması
için ana tahrik vazifesi görüyor.
Bu roket motoru 1950'li yılların sonlarında Pratt & Whitney tarafından geliştirildi ve birinci uçuşunu 1963 yılında yaptı. O yıllardan günümüze kadar
500 adetten
fazla RL10 motoru uzaya çıktı.
Fırlatma aracı evre adaptörü: İsminden da anlaşılacağı üzere etapları birbirlerine bağlıyor.
Koni biçiminde tasarlanan fırlatma aracı basamak adaptörü, roketin kalkışı esnasında
RL10 motorunu kaplama
vazifesi görüyor, kriyojenik tahrik evresini ana basamağa bağlıyor ve Orion basamak adaptörüne irtibat sağlıyor. Bu adaptör fırlatma ve ayırma sistemi için yapısal takviye sağlamasının yanı sıra elektrikli aygıtları
aşırı titreşim ve sesten
oluşacak meselelerden koruyor.
Geçici kriyojenik tahrik evresi: Fırlatmadan sonraki hareketi sağlıyor.
Geçici kriyojenik tahrik etabı olarak isimlendirilen bu sistem, katı roket güçlendiriciler ve çekirdek aşaması sistemden ayrıldıktan sonra
uzayda hareketi
sağlıyor. Bu sistem 13,7 metrelik yükseklikten ve 5,1 metrelik çaptan oluşuyor. Temel olaraksa sıvı hidrojen ve sıvı oksijen ile çalışıyor. Bu basamak sistemi
Dünya yörüngesine
hakikat yerleştiriyor.
Artemis I, Orion ve SLS'nin mürettebatsız test misyonu sırasında; süreksiz kriyojenik tahrik evresi Dünya'ya dönüş yapılmadan evvel Ay'ın ötesine uçmak için gereken
büyük hareket gücünü
sağlayacak. Ek olarak bu aşama RL10 motor tarafından da destekleniyor.
Orion evre adaptörü: Orion uzay aracını rokete bağlıyor.
Marshall Uzay Uçuş Merkezi tarafından inşa edilen Orion kademe adaptörü, temel olarak Orion uzay aracını
diğer modüllere bağlamak
için temas misyonunu üstleniyor. Adaptör fırlatma temelinde ortaya çıkan hidrojen üzere gazlarınsa uzay aracı Orion'a
sızmasını
engellemek için bariyer vazifesi gören
diyafram
içeriyor. Prensip olarak 17 adet CubeSat uydusunu içerisinde bulundurabiliyor.
Adaptör, Artemis I misyonunda; derin uzaydaki bilimsel araştırmaları sağlayacak olan
CubeSat uydusunu
taşıyacak. Bu uydular Artemis vazifelerinde büyük rol oynayacak.
Avrupa Servis Modülü: Mürettebatın yaşamsal takviyesini sağlıyor.
Avrupa Uzay Ajansı tarafından sağlanan Orion uzay aracının Avrupa Servis Modülü, uzay aracını uzayda
yaşanabilir kılan
ve uzay boşluğunda
iten
güç merkezini oluşturuyor. Servis modülü uzay aracı mürettebatını; kalkıştan, roketin öbür kesimlerinden ayrılmasına kadar geçen müddette
güvende
olmalarını sağlıyor.
İçinde bulunan sistemlerse mürettabatın elektrik gücünü ve temel denetim işlevlerini kullanmasını sağluyor. Modül temel olarak astronotlara su, oksijen ve nitrojen ile
yaşam ortamı
oluşmasını sağlıyor.
Mürettebat modülü: Mürettebatın yaşadığı ve çalıştığı yer.
Orion uzay aracının
kapsülü
olarak da isimlendirilen mürettebat modülü, astronotların
yaşayacakları
ve misyonlarda
çalışmalarını
sürdürecekleri basınç içeren kısmıdır. Modül, dört bireyden oluşacak mürettebat üyelerini 21 güne kadar barındırabilir. İçerisinde gelişmiş
yaşam desteği
, aviyonik (uzay araçlarının elektronik sistemleri)nide bulunduruyor. Ek olarak modülün içerisinde termal muhafaza sistemi de bulunuyor.
Fırlatma iptal sistemi: Fırlatmada rastgele bir sorun olursa emeli mürettebatı uzaklaştırmak.
Fırlatma iptal sistemi, Orion mürettebat modülünün üstünde bulunuyor. Mürettebatla yapılacak Artemis vazifelerinde, roketin fırlatma yahut yükselme sırasında
herhangi bir sorun
ortaya çıkarsa mürettebatı
korumak
için çalışıyor. Sistem, uzay aracını roketten uzaklaştırmak için
milisaniyeler ile etkinleşecek
biçimde tasarlandı.
Sistemdeki güçlü motor, acil bir durumda şayet gerekirse mürettebatı korumak için
iki saniyede sıfırdan 804.672 km/s
hıza kadar hızlanabiliyor.
Artemis'in roketinin tüm modülleri birleştiğindeyse bu şekilde görünüyor:
Peki sizler Artemis projesiyle ilgili ne düşünüyorsunuz? İnsanlık Ay'da nizam kurabilecek mi?
Ay'da kalıcı bir düzen
sağlamak istiyor. Bu büyük proje için kullanılan
‘Space Launch System (SLS)’ roketi
ve
‘Orion’
uzay aracı natürel ki çok güçlü ve maliyeti de epey fazla. Kimilerinin diğer uzay ajansları tarafından geliştirildiği roket kesimlerinin her birinin farklı bir özelliği bulunuyor.
Geçtiğimiz günlerde NASA, insanlığı Ay'la buluşturma vazifesinin birinci adımı Artemis I'in sistemin kesimlerini tıpkı bir yapbozu andıracak formda yayınladı. Haydi daima birlikte bu
parçaların
ne işe yaradığını
inceleyelim.
RS-25 motorları: Güçlü suratlara ulaşmak için tasarlandı.
Uzay mekiğinin ana motoru olarak bilinen
RS-25 motoru
sıvı yakıtla çalışan bir motor. NASA'nın fırlatma sistemde dört adet bulunan bu güçlü motorlar uçuşun birinci 8 dakikasında, roketi
27.359 km/s
hızın üzerine çıkartıyor. Bu S-25 motorları, içerisinde bulunan süper soğuk itici gazlar ve sıcak yanma gazları sayesinde -253℃ ile 3316℃ arasında değişim gösteren sıcaklara karşı güçlü kalabiliyor.
Uzay mekiğinin ana motoru RS-25'ler ABD’li firma Aerojet Rocketdyne tarafından üretiliyor. Bu motorlar NASA'nın
uzay istasyonunda
da kullanıldı.
Çekirdek kademe: Fırlatma sisteminin bel kemiği olan modül.
Çekirdek aşama iki adet
itici tank
,
uçuş bilgisayarları
ve dört adet
RS-25 roket motorunu
bünyesinde bulunduruyor. 65 metre yükselebilen fırlatma sisteminin çekirdek kademesi, roketin motorlarını sekiz dakikalık müddet boyunca saniyede 5.678 litre itici gazla besliyor.
Çekirdek etap dünyanın
en yüksek
roket evresi. Bu kademe Dünya yörüngesine ulaşmadan, üst kademeden ve Orion uzay aracından ayrılmadan evvel 500 saniye çalışacak nitelikte tasarlandı.
Katı roket güçlendiriciler: Saniyede 6 ton üzere inanılmaz ölçülerde yakıt yakıyor.
Katı roket güçlendiriciler, fırlatmadan çıkışa kadar uzay aracı fırlatmasında
itiş gücünü
sağlamak için kullanılan temel olarak itici bir motordur. İki adetten oluşan bu katı roket güçlendiriciler; devasa roketi fırlatma rampasından kaldırıp, uzaya gerçek süzülmesinde yardımcı olmak amacıyla saniyede 6 ton katı yakıt yakıyor. Güçlendiricilerin görevleriyse iki dakikada tamamlanmış oluyor. Ek olarak şimdiye kadar yapılan rastgele bir roketten
daha fazla kütleye
sahip yükleri fırlatmak için özel olarak tasarlandı.
Sıvı hidrojen tankı: Roketlerin yakıtını taşıyor.
Sıvı hidrojen tankı 'SLS RS-25',
roket motorlarının yakıtı
olan sıvı hidrojeni depolayan bir tanktır. Bu sıvı hidrojen tankı; -253℃'ye kadar soğutulmuş 2.032.766 litre sıvı hidrojeni bünyesidne depoluyor. Tankın uzunluğuysa 40 metreyi geçiyor, bu uzunluktaki tank neredeyse roketin çekirdek aşamasının
üçte ikisini
kaplıyor. Sıvı hidrojen tankı, Orion uzay aracıyla birinci entegreli uçuşunda devasa güçteki rokete güç sağlayacak ve içinde bulunan hidrojen yakıtlar RS-25 motoruna doğru akacaklar.
Sıvı oksijen tankı: Destekleyici gücü içinde depoluyor.
Çekirdek evresinin içinde bulunan fırlatma sisteminin
sıvı oksijen deposu
-183℃'ye kadar soğutulmuş 741.940 litre sıvı oksijeni içinde tutuyor. Bu tankların yüksek sıcaklıklardaki korumasıysa üzerine püskürtülen termal müdafaa köpüğüyle yapılıyor. Tankın içindeki sıvı oksijenin göreviyse RS-25 motorlarını besleyen
yanma reaksiyonunda
oksitlenmeyi sağlamak.
RL10 Motoru: Orion uzay aracını uzaya göndermek için ana vazifelerden birini üstleniyor.
RL10 motoru sıvı hidrojen ve sıvı oksijen ile çalışan sıvı yakıtlı kriyojenik denen cinste olan
roket motorudur.
Artemis I mürettebatsız test uçuşunda 11.227 kg gücünde itme kuvvetine çıkan RL10B-2 motoru, Orion uzay aracının gönderilmesi esnasında
kriyojenik tahrik aşaması
için ana tahrik vazifesi görüyor.
Bu roket motoru 1950'li yılların sonlarında Pratt & Whitney tarafından geliştirildi ve birinci uçuşunu 1963 yılında yaptı. O yıllardan günümüze kadar
500 adetten
fazla RL10 motoru uzaya çıktı.
Fırlatma aracı evre adaptörü: İsminden da anlaşılacağı üzere etapları birbirlerine bağlıyor.
Koni biçiminde tasarlanan fırlatma aracı basamak adaptörü, roketin kalkışı esnasında
RL10 motorunu kaplama
vazifesi görüyor, kriyojenik tahrik evresini ana basamağa bağlıyor ve Orion basamak adaptörüne irtibat sağlıyor. Bu adaptör fırlatma ve ayırma sistemi için yapısal takviye sağlamasının yanı sıra elektrikli aygıtları
aşırı titreşim ve sesten
oluşacak meselelerden koruyor.
Geçici kriyojenik tahrik evresi: Fırlatmadan sonraki hareketi sağlıyor.
Geçici kriyojenik tahrik etabı olarak isimlendirilen bu sistem, katı roket güçlendiriciler ve çekirdek aşaması sistemden ayrıldıktan sonra
uzayda hareketi
sağlıyor. Bu sistem 13,7 metrelik yükseklikten ve 5,1 metrelik çaptan oluşuyor. Temel olaraksa sıvı hidrojen ve sıvı oksijen ile çalışıyor. Bu basamak sistemi
Dünya yörüngesine
hakikat yerleştiriyor.
Artemis I, Orion ve SLS'nin mürettebatsız test misyonu sırasında; süreksiz kriyojenik tahrik evresi Dünya'ya dönüş yapılmadan evvel Ay'ın ötesine uçmak için gereken
büyük hareket gücünü
sağlayacak. Ek olarak bu aşama RL10 motor tarafından da destekleniyor.
Orion evre adaptörü: Orion uzay aracını rokete bağlıyor.
Marshall Uzay Uçuş Merkezi tarafından inşa edilen Orion kademe adaptörü, temel olarak Orion uzay aracını
diğer modüllere bağlamak
için temas misyonunu üstleniyor. Adaptör fırlatma temelinde ortaya çıkan hidrojen üzere gazlarınsa uzay aracı Orion'a
sızmasını
engellemek için bariyer vazifesi gören
diyafram
içeriyor. Prensip olarak 17 adet CubeSat uydusunu içerisinde bulundurabiliyor.
Adaptör, Artemis I misyonunda; derin uzaydaki bilimsel araştırmaları sağlayacak olan
CubeSat uydusunu
taşıyacak. Bu uydular Artemis vazifelerinde büyük rol oynayacak.
Avrupa Servis Modülü: Mürettebatın yaşamsal takviyesini sağlıyor.
Avrupa Uzay Ajansı tarafından sağlanan Orion uzay aracının Avrupa Servis Modülü, uzay aracını uzayda
yaşanabilir kılan
ve uzay boşluğunda
iten
güç merkezini oluşturuyor. Servis modülü uzay aracı mürettebatını; kalkıştan, roketin öbür kesimlerinden ayrılmasına kadar geçen müddette
güvende
olmalarını sağlıyor.
İçinde bulunan sistemlerse mürettabatın elektrik gücünü ve temel denetim işlevlerini kullanmasını sağluyor. Modül temel olarak astronotlara su, oksijen ve nitrojen ile
yaşam ortamı
oluşmasını sağlıyor.
Mürettebat modülü: Mürettebatın yaşadığı ve çalıştığı yer.
Orion uzay aracının
kapsülü
olarak da isimlendirilen mürettebat modülü, astronotların
yaşayacakları
ve misyonlarda
çalışmalarını
sürdürecekleri basınç içeren kısmıdır. Modül, dört bireyden oluşacak mürettebat üyelerini 21 güne kadar barındırabilir. İçerisinde gelişmiş
yaşam desteği
, aviyonik (uzay araçlarının elektronik sistemleri)nide bulunduruyor. Ek olarak modülün içerisinde termal muhafaza sistemi de bulunuyor.
Fırlatma iptal sistemi: Fırlatmada rastgele bir sorun olursa emeli mürettebatı uzaklaştırmak.
Fırlatma iptal sistemi, Orion mürettebat modülünün üstünde bulunuyor. Mürettebatla yapılacak Artemis vazifelerinde, roketin fırlatma yahut yükselme sırasında
herhangi bir sorun
ortaya çıkarsa mürettebatı
korumak
için çalışıyor. Sistem, uzay aracını roketten uzaklaştırmak için
milisaniyeler ile etkinleşecek
biçimde tasarlandı.
Sistemdeki güçlü motor, acil bir durumda şayet gerekirse mürettebatı korumak için
iki saniyede sıfırdan 804.672 km/s
hıza kadar hızlanabiliyor.
Artemis'in roketinin tüm modülleri birleştiğindeyse bu şekilde görünüyor:
Peki sizler Artemis projesiyle ilgili ne düşünüyorsunuz? İnsanlık Ay'da nizam kurabilecek mi?