S
SoruCevap
Misafir
Hallacı Mansur
Sofiyyei aliyye denilen buyuk velilerden İsmi Huseyin bin MansUr, kunyesi Ebu'lMugis'tir 858 (H244) yılında İran'ın Beyza şehrinde doğduğu rivayet edilmektedir 919 (H306) yılında ise idam olunarak şehid edildi
Huseyin bin MansUr'un buyuk babası Mahamma adında bir zerduştidir Buna, ana tarafından hazreti EbU EyyUb'un neslinden geldiğini soyleyerek Ensari de denilmiştir Tuster'de buyuk velilerden Sehl bin Abdullahı Tusteri hazretlerinin sohbetinde iki sene bulundu Onun ruhlara hayat veren sohbetleri bereketiyle tasavvufa yoneldi On sekiz yaşında Basra'ya gelerek, Amr bin Osmanı Mekki'ye bağlandı On sekiz ay da onun sohbetinde ve derslerinde bulundu Her iki velinin yanında da nefsi ile buyuk mucadele yaptı ve her isteğine sırt cevirdi Nefsin istemediği, rağbet etmediği işlere sarıldı Samimi ve bağrı yanık bir aşık idi Kendisini cok seven EbU YakUbı Akta' kızını ona verdi Bundan sonra bir muddet daha Basra'da kaldı
Huseyin bin MansUr'a Hallac denilmesine şu olay sebeb olmuştur Bir gun o, dostu olan bir hallacın dukkanına girdi Bir işinin gorulebilmesi icin onun tavassutunu rica etti Fakat hallacın gittiği yerden donuşu biraz uzun surdu Geldiğinde; Ya Huseyin! Gordun mu başımıza gelenleri Senin icin bugun kendi işimden oldumdiye soylendi
Huseyin bin MansUr onun endişeli haline bakarak tatlı tatlı gulumsedi ve; Uzulme senin işini de biz hallederizdedikten sonra parmaklarını pamuk yığınlarına doğru uzatıverdi O anda henuz atılmamış pamuk yığınları harekete gecti Kaşla goz arasında, tel tel saf pamuk bir tarafa, kirli ve supruntu kısmı ise diğer tarafa ayrıldı Hallacın gozleri fal taşı gibi acılmış şaşkınlıktan sanki ayakta donmuş kalmıştı Olay kısa zamanda halk arasında yayıldı Bu tarihten sonra da Huseyin, Hallacı MansUr diye anıldı
Hallacı MansUr daha sonra Basra'dan ayrılarak Bağdat'a Cuneydi Bağdadi hazretlerinin yanına geldi, Cuneydi Bağdadi ona susmayı ve insanlarla goruşmemeyi emretti Daha sonra Hicaz'a giderek, bir sene Ravdai mutahherada kaldı Zikr ve ibadetle meşgUl oldu Sonra tekrar Bağdat'a geldi Burada yine Cuneydi Bağdadi hazretleri ile goruştu ve bazı sualler sordu Cuneydi Bağdadi suallerine cevap vermedi ve; Galiba bir ağac parcasının ucunu kırmızıya boyaman yakındır!dedi Cuneydi Bağdadi hazretleri bu sozu ile ilerde onun şehid edileceğine işaret ediyordu MansUr, sorduğu meselelerin cevabını alamayınca, izin alarak Tuster'e gitti Bir sene orada kaldı Burada buyuk kabUl ve ilgi gordu Sonra buradan ayrılıp, beş yıl ortadan kayboldu Horasan ve Maveraunnehr gibi beldelerde bulundu ve Ahvaz'a geldi Burada da nasihatlarda bulunup, Ahvaz halkı icinde buyuk kabUl ve ikram gordu Ahvaz'da ilahi esrardan cok bahsettiğinden, kendisine Hallacı Esrar denildi Tekrar hacca gitti Donuşte Basra'ya geldi Oradan tekrar Ahvaz'a gitti Bir muddet daha burada kaldı Sonra; Halkı Hakk'a davet icin şirk beldelerine gidiyorumdiyerek Hindistan'ın yolunu tuttu Buradan Maveraunnehr'e geldi Cin'i Macin'i dolaştı Gittiği her yerde halkı Hakk'a davet etti Hint, Cin ve Turk kavimlerinden pekcok kimsenin İslamiyetle şereflenmesine vesile oldu Onların İslamiyeti tanımaları icin pekcok eserler telif etti Donuşunde dunyanın dort bir yanından ona mektuplar yazılmaktaydı Hindliler, ona; EbU Mugis, diye mektup yazarlardı Cinliler EbU Muin, Turkler; EbU Mihr, Farslılar; EbU Abdullah Zahid, Huzistanlılar; Hallacı Esrar diye hitab ediyorlardı
Hallacı MansUr hazretlerinin İslamiyeti yaymak icin yıllarca dolaştığı, şehir şehir gezdiği bu seyahatleri sırasında pekcok kerametleri, harikulade halleri goruldu Kerametlerinden daha muhimi de onun marifet, hikmet ve ince manalar dolu sozleridir Bunlar, onun ilim ve marifette ulaştığı kıymetli dereceleri gosteren birer delildir Kerametlerinden ve hikmet dolu sozlerinden bazıları şu şekildedir:
Semerkantlı Reşidi Hurd, Kabe'ye gitmek uzere yola cıkmıştı Yolda konak yerlerinde meclisler teşkil edip sohbette bulunuyordu Yine bir konak yerinde şunu anlattı: Hallacı MansUr dort yuz sUfi ile birlikte cole acılmıştı Birkac gun gecti Gıda namına hicbir şey bulamadılar Aclıktan perişan bir hale geldikleri sırada Hallacı MansUr'a gelerek şimdi kelle kebabı olsa da yesek dediler Hallac, hemen elini arkaya uzatıp, kebab olmuş bir kelle ile iki pide alıp, birine verdi Dort yuz kişiydiler Her defasında elini arkaya uzatıp, bir kelle iki pide aldı Neticede 400 kelle, 800 pide almış ve her birine bir kelle iki pide vermiş oldu O topluluk bunları yedikten sonra, taze hurma olsa da yesek dediler Kalktı ve beni silkeleyin buyurdu Hurmalar dokuldu Doyuncaya kadar yediler Bundan sonra yolda ne zaman sırtını bir dikenli ağaca dayasaydı, taze hurma verirdi
Bir defasında Mekke'ye gitmişti Kabe'nin karşısında bir sene oturdu Uzuvlarının yağı buradaki taş uzerine aktı Derisinin rengi değişti Fakat yerinden kıpırdamadı Her gun ona bir somun ile bir testi su getirirlerdi Somundan kopardığı birkac lokma ekmek parcasıyla iftar edip geriye kalan kısmını testinin ustune koyardı O sene hacılarla birlikte Arafat'a cıktı Herkes geri donduklerinde bir ah cekti ve dedi ki: Ey alemlerin Rabbi! Ey aziz olan Allah'ım! Butun tesbih edenlerin tesbihinden, butun tehlil soyleyenlerin tehlilinden ve her tefekkur sahibinin tefekkurunden seni tenzih ederim Ya ilahi! Biliyorsun ki, sana şukretmekten acizim Benim şukrum ancak budur
Hallacı MansUr yanına gelenlere yazın kış meyveleri, kışın yaz meyveleri cıkarır ikram ederdi Elini havaya uzatınca, avucu, uzerinde Kul huvallahu ehadyazılı gumuş paralarla dolardı Bunlara kudret paralarıismini verirdi İnsanlara, evlerinde ne yediklerini, ne yaptıklarını, ne konuştuklarını ve kalplerinden gecenleri Allahu tealanın bildirmesi ile haber verirdi
Kul, ubUdiyetin, kulluğun butun şartlarını kendinde toplarsa, Allah'tan başkasına kul olmanın yorgunluğundan kurtularak hurriyete kavuşur, kulfetsiz ve sıkıntısız bir şekilde Allah'a kul olmanın zineti ile suslenir Peygamberlerin ve sıddikların makamı budur Bu durumdaki kula ibadet ve taat zor gelse bile, Allahu tealanın yardımı ile onu zevk ve gonul rahatlığı ile ifa eder İslamiyet yonunden bu nevi ibadetlerle suslu bulunduğu halde ibadetlerinde kalbine en kucuk bir meşakkat, sıkıntı arız olmaz
Kim hurriyeti murad edinirse ubUdiyyete, kulluğa sıkı bir şekilde devam etsin Hakiki hurriyet Allah'tan başkasına kulluk yapmamaktır
Aziz ve celil olan Allah'tan başka bir şeyden korkan veya bir şeyi umid eden kimsenin yuzune, Allahu teala butun kapıları kapatır, ona adi bir korkuyu (Allah korkusunun dışında kalan korkuları) musallat eder Kendisi de onun arasına yetmiş perde ceker, bu perdelerin en incesi şuphe, vesvese olur
Bir gun kendisine; Sabır nedir?diye sorduklarında; Sabır odur ki; iki elini ayağını keserler, onu koprunun uzerine asarlar ve hatta bundan daha acaib muameleler yaparlar da bir kere ah etmezbuyurdu Kendisinin olumu ve idamı boyle cereyan etmiştir
Nitekim Hallacı MansUr Allahu tealanın aşkı ile kendinden gectiği bir sırada; EnelHak (Ben Hakkım)sozunu soyledi Bu sozunu, zahir alimleri dalalete ve ilhada hukmedip katline fetva verdiler
Hallacı MansUr, EnelHak sozunu soyleyince tasavvuf ilmine vakıf olmayan zahir ulema bu soze şiddetle karşı cıktı Sozunu Halife Mu'tasım'ın yanına goturerek fesad cıkardılar O sırada vezir olan Ali bin Îsa'yı ona karşı kışkırtarak aleyhine cevirdiler Halife, Hallac'ın bir sene zindana atılmasını emretti Fakat halk yine ona gidip bazı meseleler soruyordu Daha sonra, insanların onu ziyareti de yasaklandı İbni Ata'nın ve EbU Abdullah bin Hafif'in yaptıkları ziyaretler mustesna beş ay muddetle kimse onu ziyaret edemedi
Sofiyyei aliyye denilen buyuk velilerden İsmi Huseyin bin MansUr, kunyesi Ebu'lMugis'tir 858 (H244) yılında İran'ın Beyza şehrinde doğduğu rivayet edilmektedir 919 (H306) yılında ise idam olunarak şehid edildi
Huseyin bin MansUr'un buyuk babası Mahamma adında bir zerduştidir Buna, ana tarafından hazreti EbU EyyUb'un neslinden geldiğini soyleyerek Ensari de denilmiştir Tuster'de buyuk velilerden Sehl bin Abdullahı Tusteri hazretlerinin sohbetinde iki sene bulundu Onun ruhlara hayat veren sohbetleri bereketiyle tasavvufa yoneldi On sekiz yaşında Basra'ya gelerek, Amr bin Osmanı Mekki'ye bağlandı On sekiz ay da onun sohbetinde ve derslerinde bulundu Her iki velinin yanında da nefsi ile buyuk mucadele yaptı ve her isteğine sırt cevirdi Nefsin istemediği, rağbet etmediği işlere sarıldı Samimi ve bağrı yanık bir aşık idi Kendisini cok seven EbU YakUbı Akta' kızını ona verdi Bundan sonra bir muddet daha Basra'da kaldı
Huseyin bin MansUr'a Hallac denilmesine şu olay sebeb olmuştur Bir gun o, dostu olan bir hallacın dukkanına girdi Bir işinin gorulebilmesi icin onun tavassutunu rica etti Fakat hallacın gittiği yerden donuşu biraz uzun surdu Geldiğinde; Ya Huseyin! Gordun mu başımıza gelenleri Senin icin bugun kendi işimden oldumdiye soylendi
Huseyin bin MansUr onun endişeli haline bakarak tatlı tatlı gulumsedi ve; Uzulme senin işini de biz hallederizdedikten sonra parmaklarını pamuk yığınlarına doğru uzatıverdi O anda henuz atılmamış pamuk yığınları harekete gecti Kaşla goz arasında, tel tel saf pamuk bir tarafa, kirli ve supruntu kısmı ise diğer tarafa ayrıldı Hallacın gozleri fal taşı gibi acılmış şaşkınlıktan sanki ayakta donmuş kalmıştı Olay kısa zamanda halk arasında yayıldı Bu tarihten sonra da Huseyin, Hallacı MansUr diye anıldı
Hallacı MansUr daha sonra Basra'dan ayrılarak Bağdat'a Cuneydi Bağdadi hazretlerinin yanına geldi, Cuneydi Bağdadi ona susmayı ve insanlarla goruşmemeyi emretti Daha sonra Hicaz'a giderek, bir sene Ravdai mutahherada kaldı Zikr ve ibadetle meşgUl oldu Sonra tekrar Bağdat'a geldi Burada yine Cuneydi Bağdadi hazretleri ile goruştu ve bazı sualler sordu Cuneydi Bağdadi suallerine cevap vermedi ve; Galiba bir ağac parcasının ucunu kırmızıya boyaman yakındır!dedi Cuneydi Bağdadi hazretleri bu sozu ile ilerde onun şehid edileceğine işaret ediyordu MansUr, sorduğu meselelerin cevabını alamayınca, izin alarak Tuster'e gitti Bir sene orada kaldı Burada buyuk kabUl ve ilgi gordu Sonra buradan ayrılıp, beş yıl ortadan kayboldu Horasan ve Maveraunnehr gibi beldelerde bulundu ve Ahvaz'a geldi Burada da nasihatlarda bulunup, Ahvaz halkı icinde buyuk kabUl ve ikram gordu Ahvaz'da ilahi esrardan cok bahsettiğinden, kendisine Hallacı Esrar denildi Tekrar hacca gitti Donuşte Basra'ya geldi Oradan tekrar Ahvaz'a gitti Bir muddet daha burada kaldı Sonra; Halkı Hakk'a davet icin şirk beldelerine gidiyorumdiyerek Hindistan'ın yolunu tuttu Buradan Maveraunnehr'e geldi Cin'i Macin'i dolaştı Gittiği her yerde halkı Hakk'a davet etti Hint, Cin ve Turk kavimlerinden pekcok kimsenin İslamiyetle şereflenmesine vesile oldu Onların İslamiyeti tanımaları icin pekcok eserler telif etti Donuşunde dunyanın dort bir yanından ona mektuplar yazılmaktaydı Hindliler, ona; EbU Mugis, diye mektup yazarlardı Cinliler EbU Muin, Turkler; EbU Mihr, Farslılar; EbU Abdullah Zahid, Huzistanlılar; Hallacı Esrar diye hitab ediyorlardı
Hallacı MansUr hazretlerinin İslamiyeti yaymak icin yıllarca dolaştığı, şehir şehir gezdiği bu seyahatleri sırasında pekcok kerametleri, harikulade halleri goruldu Kerametlerinden daha muhimi de onun marifet, hikmet ve ince manalar dolu sozleridir Bunlar, onun ilim ve marifette ulaştığı kıymetli dereceleri gosteren birer delildir Kerametlerinden ve hikmet dolu sozlerinden bazıları şu şekildedir:
Semerkantlı Reşidi Hurd, Kabe'ye gitmek uzere yola cıkmıştı Yolda konak yerlerinde meclisler teşkil edip sohbette bulunuyordu Yine bir konak yerinde şunu anlattı: Hallacı MansUr dort yuz sUfi ile birlikte cole acılmıştı Birkac gun gecti Gıda namına hicbir şey bulamadılar Aclıktan perişan bir hale geldikleri sırada Hallacı MansUr'a gelerek şimdi kelle kebabı olsa da yesek dediler Hallac, hemen elini arkaya uzatıp, kebab olmuş bir kelle ile iki pide alıp, birine verdi Dort yuz kişiydiler Her defasında elini arkaya uzatıp, bir kelle iki pide aldı Neticede 400 kelle, 800 pide almış ve her birine bir kelle iki pide vermiş oldu O topluluk bunları yedikten sonra, taze hurma olsa da yesek dediler Kalktı ve beni silkeleyin buyurdu Hurmalar dokuldu Doyuncaya kadar yediler Bundan sonra yolda ne zaman sırtını bir dikenli ağaca dayasaydı, taze hurma verirdi
Bir defasında Mekke'ye gitmişti Kabe'nin karşısında bir sene oturdu Uzuvlarının yağı buradaki taş uzerine aktı Derisinin rengi değişti Fakat yerinden kıpırdamadı Her gun ona bir somun ile bir testi su getirirlerdi Somundan kopardığı birkac lokma ekmek parcasıyla iftar edip geriye kalan kısmını testinin ustune koyardı O sene hacılarla birlikte Arafat'a cıktı Herkes geri donduklerinde bir ah cekti ve dedi ki: Ey alemlerin Rabbi! Ey aziz olan Allah'ım! Butun tesbih edenlerin tesbihinden, butun tehlil soyleyenlerin tehlilinden ve her tefekkur sahibinin tefekkurunden seni tenzih ederim Ya ilahi! Biliyorsun ki, sana şukretmekten acizim Benim şukrum ancak budur
Hallacı MansUr yanına gelenlere yazın kış meyveleri, kışın yaz meyveleri cıkarır ikram ederdi Elini havaya uzatınca, avucu, uzerinde Kul huvallahu ehadyazılı gumuş paralarla dolardı Bunlara kudret paralarıismini verirdi İnsanlara, evlerinde ne yediklerini, ne yaptıklarını, ne konuştuklarını ve kalplerinden gecenleri Allahu tealanın bildirmesi ile haber verirdi
Kul, ubUdiyetin, kulluğun butun şartlarını kendinde toplarsa, Allah'tan başkasına kul olmanın yorgunluğundan kurtularak hurriyete kavuşur, kulfetsiz ve sıkıntısız bir şekilde Allah'a kul olmanın zineti ile suslenir Peygamberlerin ve sıddikların makamı budur Bu durumdaki kula ibadet ve taat zor gelse bile, Allahu tealanın yardımı ile onu zevk ve gonul rahatlığı ile ifa eder İslamiyet yonunden bu nevi ibadetlerle suslu bulunduğu halde ibadetlerinde kalbine en kucuk bir meşakkat, sıkıntı arız olmaz
Kim hurriyeti murad edinirse ubUdiyyete, kulluğa sıkı bir şekilde devam etsin Hakiki hurriyet Allah'tan başkasına kulluk yapmamaktır
Aziz ve celil olan Allah'tan başka bir şeyden korkan veya bir şeyi umid eden kimsenin yuzune, Allahu teala butun kapıları kapatır, ona adi bir korkuyu (Allah korkusunun dışında kalan korkuları) musallat eder Kendisi de onun arasına yetmiş perde ceker, bu perdelerin en incesi şuphe, vesvese olur
Bir gun kendisine; Sabır nedir?diye sorduklarında; Sabır odur ki; iki elini ayağını keserler, onu koprunun uzerine asarlar ve hatta bundan daha acaib muameleler yaparlar da bir kere ah etmezbuyurdu Kendisinin olumu ve idamı boyle cereyan etmiştir
Nitekim Hallacı MansUr Allahu tealanın aşkı ile kendinden gectiği bir sırada; EnelHak (Ben Hakkım)sozunu soyledi Bu sozunu, zahir alimleri dalalete ve ilhada hukmedip katline fetva verdiler
Hallacı MansUr, EnelHak sozunu soyleyince tasavvuf ilmine vakıf olmayan zahir ulema bu soze şiddetle karşı cıktı Sozunu Halife Mu'tasım'ın yanına goturerek fesad cıkardılar O sırada vezir olan Ali bin Îsa'yı ona karşı kışkırtarak aleyhine cevirdiler Halife, Hallac'ın bir sene zindana atılmasını emretti Fakat halk yine ona gidip bazı meseleler soruyordu Daha sonra, insanların onu ziyareti de yasaklandı İbni Ata'nın ve EbU Abdullah bin Hafif'in yaptıkları ziyaretler mustesna beş ay muddetle kimse onu ziyaret edemedi