Atmosfer
Yerküreyi saran hava tabakası. Yunanca "atnos": buhar ve "sphaira": küre sözcüklerinden.
Atmosfer Yüksekliğe Göre Değişir
Hayvanlar ve bitkiler ancak atmosfer içinde yaşayabilir çünkü atmosfer onları dış tehlikelerden (göktaşları morötesi ve kozmik ışınlar) korur onlara hem ısı hem de yaşamaları için mutlaka gerekli olan oksijen gibi maddeleri sağlar. Bunun için astronotlar sürekli olarak yapay bir atmosferin yaratıldığı bir kabinde veya uzay elbisesi içinde yaşayabilirler.
Yerden yukarıya yükseldikçe atmosferin tekdüze olmadığını anlarız: basıncı yoğunluğu sıcaklığı ve bileşimi yükseldikçe değişikliğe uğrar. Yükseklik sıfırken yani deniz düzeyinde Dünya'yı saran tüm hava kalınlığının yükünü taşırız. Atmosfer basıncı denilen bu yük oldukça önemlidir: santimetrekareye l kg'dan fazla düşer (l 033 gr). Biz yükseldikçe bu basınç azalır. Bu olayı dağcılar çok yüksek tepelere örneğin Himalayalar'a (8 000 metre) tırmandıkları zaman daha iyi anlarlar. Astronotlara gelince uzay giysilerinden çıkacak olsalar Dünya'da olduğu gibi vücutları her yandan basınç altında bulunmayacağı için düpedüz patlarlar.
500 Kilometre Yükseklikte Atmosfer
Sıcaklık da aynı şekilde değişir; önce azalır sonra yavaş yavaş artarak çok yükseklerde birkaç yüz dereceye ulaşır. Atmosfer sıcaklık derecesinin düşey doğrultuda değişmesi göz önünde tutularak şu tabakalara ayrılmıştır: troposfer (yükseldikçe ısı belli bir oranda eksilir) stratosfer (ısı değişmez denilebilecek bir durumdadır) mezosfer (ısı önce artar sonra eksilir) termosfer (yükseldikçe ısı artar).
Vazgeçilmez Bir Korunma
Güneş bizi aydınlatan ışık ışınlarından başka morötesi ışınlar da yayar; ama morötesi ışınlar yaşam için o kadar tehlikelidir ki eğer bunlar yere kadar ulaşabilseydi yeryüzünde yaşama olanağı bulunmazdı. Neyse ki 25 kilometre kadar yukarıda bu ışınları geniş ölçüde durduran bir ozon tabakası vardır. Ama bunların bir kısmı gene de atmosferden sızarak yere ulaşır. Tedbir almadan uzun süre güneş banyosu yapan dikkatsizlerin vay haline!
Tüm meteoroloji olayları atmosferde olup biten hareketlerden doğar. Bu hareketlerin yarattığı yağmur yeryüzünde yaşamın sürüp gitmesini sağlar.
__________________
Yerküreyi saran hava tabakası. Yunanca "atnos": buhar ve "sphaira": küre sözcüklerinden.
Atmosfer Yüksekliğe Göre Değişir
Hayvanlar ve bitkiler ancak atmosfer içinde yaşayabilir çünkü atmosfer onları dış tehlikelerden (göktaşları morötesi ve kozmik ışınlar) korur onlara hem ısı hem de yaşamaları için mutlaka gerekli olan oksijen gibi maddeleri sağlar. Bunun için astronotlar sürekli olarak yapay bir atmosferin yaratıldığı bir kabinde veya uzay elbisesi içinde yaşayabilirler.
Yerden yukarıya yükseldikçe atmosferin tekdüze olmadığını anlarız: basıncı yoğunluğu sıcaklığı ve bileşimi yükseldikçe değişikliğe uğrar. Yükseklik sıfırken yani deniz düzeyinde Dünya'yı saran tüm hava kalınlığının yükünü taşırız. Atmosfer basıncı denilen bu yük oldukça önemlidir: santimetrekareye l kg'dan fazla düşer (l 033 gr). Biz yükseldikçe bu basınç azalır. Bu olayı dağcılar çok yüksek tepelere örneğin Himalayalar'a (8 000 metre) tırmandıkları zaman daha iyi anlarlar. Astronotlara gelince uzay giysilerinden çıkacak olsalar Dünya'da olduğu gibi vücutları her yandan basınç altında bulunmayacağı için düpedüz patlarlar.
500 Kilometre Yükseklikte Atmosfer
Sıcaklık da aynı şekilde değişir; önce azalır sonra yavaş yavaş artarak çok yükseklerde birkaç yüz dereceye ulaşır. Atmosfer sıcaklık derecesinin düşey doğrultuda değişmesi göz önünde tutularak şu tabakalara ayrılmıştır: troposfer (yükseldikçe ısı belli bir oranda eksilir) stratosfer (ısı değişmez denilebilecek bir durumdadır) mezosfer (ısı önce artar sonra eksilir) termosfer (yükseldikçe ısı artar).
Vazgeçilmez Bir Korunma
Güneş bizi aydınlatan ışık ışınlarından başka morötesi ışınlar da yayar; ama morötesi ışınlar yaşam için o kadar tehlikelidir ki eğer bunlar yere kadar ulaşabilseydi yeryüzünde yaşama olanağı bulunmazdı. Neyse ki 25 kilometre kadar yukarıda bu ışınları geniş ölçüde durduran bir ozon tabakası vardır. Ama bunların bir kısmı gene de atmosferden sızarak yere ulaşır. Tedbir almadan uzun süre güneş banyosu yapan dikkatsizlerin vay haline!
Tüm meteoroloji olayları atmosferde olup biten hareketlerden doğar. Bu hareketlerin yarattığı yağmur yeryüzünde yaşamın sürüp gitmesini sağlar.
__________________