Ahkâm, İslam hukukunda (fıkıh) bireylerin ve toplumların davranışlarını düzenlemek amacıyla Allah’ın emir ve yasaklarını ifade eden kurallardır. Ahkâm, dinî hükümlerin genel adı olup, Kur’an-ı Kerim, hadis, icma ve kıyas gibi şer'î delillere dayanır.
Ahkâmın Sınıflandırılması:
Ahkâm, genellikle beş ana gruba ayrılır. Bu gruplar, bir eylemin dinî hükmünü belirler:- Farz: Yapılması kesin bir şekilde emredilen fiillerdir. Farzın terki haram, inkârı ise kişiyi dinden çıkarır. Örneğin, namaz kılmak, oruç tutmak.
- Farz-ı Ayn: Her bireyin yapması gereken görevlerdir (örneğin, namaz).
- Farz-ı Kifaye: Topluluk tarafından yerine getirilmesi gereken görevlerdir (örneğin, cenaze namazı).
- Vacip: Farz kadar kesin olmamakla birlikte yapılması gerekli olan fiillerdir. Örneğin, bayram namazı.
- Sünnet: Hz. Muhammed’in (sav) söz, fiil ve onaylarından kaynaklanan uygulamalardır.
- Sünnet-i Müekkede: Peygamberimizin sürekli yaptığı, ancak nadiren terk ettiği fiillerdir (örneğin, cemaatle namaz).
- Sünnet-i Gayri Müekkede: Peygamberimizin bazen yaptığı bazen terk ettiği fiillerdir.
- Mübah: Yapılması veya yapılmaması dinen serbest bırakılan eylemlerdir. Örneğin, yemek yeme şekli veya elbise seçimi.
- Haram: Yapılması kesin bir şekilde yasaklanan eylemlerdir. Örneğin, zina, içki içmek.
- Mekruh: Yapılmaması tavsiye edilen, ancak yapılması günah olmayan fiillerdir.
- Tahrimen Mekruh: Haram hükmüne yakın olan mekruhlar (örneğin, namaz vakti geçmeden kılmamak).
- Tenzihen Mekruh: Yapılması hoş görülmeyen, ancak daha hafif olan mekruhlar.
Ahkâmın Kapsamı:
Ahkâm, bireylerin ibadetlerinden sosyal, ticari ve hukuki hayatlarına kadar geniş bir alanı kapsar. İslam hukukunda ahkâm üç ana başlık altında incelenir:- İbadetler: Namaz, oruç, hac gibi Allah’a yönelik ibadetlerle ilgili hükümler.
- Muamelat: İnsanlar arası ilişkileri düzenleyen hükümler (örneğin, ticaret, evlilik).
- Ukûbat: Ceza hukuku ile ilgili hükümler.