Zeberus
Yönetici
Mevt haberini çocuğa en yakını vermelidir. Mevtin nasıl anlatılacağı konusunda uzman birinden takviye alınabilir ama anlatma işi uzmana bırakılmamalıdır. Çocuk, ebeveynlerden birini kaybetmişse başka ebeveynin bu açıklamayı yapması uygun olur. Haber verilirken çocuğun inançta hissedeceği bir ortam olmalıdır. ‘Sana üzücü bir haber vereceğim.’ diyerek çocuk duruma hazırlanır ve açıklama yapılır. Çocuğa vefatı birdenbire söylememek gerekir. Yaşayacağı şok yas tutma sürecini dondurabilir. Vefat olayı nedenleri ile birlikte kademeli olarak anlatılmalıdır. Kaybın açıklaması ertelenmemelidir.
Kayıp Sonrasında Yapılması Gerekenler
Kayıp haberi verildikten sonra cenaze ile ilgili yaşanacak süreç çocuğa anlatılmalıdır. Süreç anlatıldıktan sonra cenaze merasimine katılmayı isteyip istemediği, mezar ziyaretine hazır olup olmadığı sorulmalı, istemezse zorlanmamalıdır.
Cenaze merasimine katılmak çocuk için sembolik bir vedadır. Cenazede bulunan yakınlarla ağır hislerini yaşama imkânı bulmak, kişinin kendisini yalnız hissetmesinin de önüne geçer. Cenaze merasimine katılan, mevte öfkesini tabir eden ölenin fotoğraflarını görüp mezarını ziyaret eden çocuklarda ilerde görülebilecek depresyon ihtimali başkalarına nazaran daha az görülmektedir (Koç, 2003). Cenaze merasimine iştirak soyut bir kavram olan vefatı çocuğun zihninde somutlaştırmasını kolaylaştırır. Merasime iştirak çocuk ile mevt hakkında konuşmak için fırsat oluşturabilir. Bilhassa 7 yaşından sonra hayatın gerçeklerinden biri olan vefatı öğrenmesi açısından çocuğun cenaze merasimlerine katılması önerilmektedir. Çocukların cenaze merasimi sırasında kendi konutundan ya da mezarlıktan “kaçırılması”, o sırada yetişkinlerce abartılı oyun ya da cümbüşe teşvik edilmesi, çocuğun ebeveyninin vefatı ile ilgili suçluluk duygusu geliştirmesine ve yasın komplike hale gelmesine sebep olabilir (Ürer, 2017). Nizamlı mezar ziyareti güzelleşmeye olumlu tesire sahiptir.
Kaybın yaşanmasından sonra süratlice çocuğun günlük rutinine okulda, konutta ve toplumsal etrafta dönmesi büyük değer taşımaktadır. Mevt zati çocuk için büyük bir değişiklikken farklı değişikliklere gidilip yaşadığı meskeni değiştirmek, okula uzunca bir müddet orta vermek onun bocalamasını arttırır. Bu devirde çocuktan yetişkinlerin uzun periyodik ayrılıkları onların telaşlarını arttırır. Kaybın çocuğun günlük hayatına nasıl tesir edeceği, gereksinimlerinin ve bakımının kimler tarafından karşılanacağı konusunda bilgi verilmesi, çocuğun kayıp sonrası yaşantısını düzenlemesine ve kaybı kabullenip yas sürecini daha sağlıklı yaşamasına imkan sağlayacaktır (Bildik 2013).
Çocukların vefat hakkında konuşmasına ve sorular sormasına imkân verilmelidir. Daima soru sorması eleştirilmeden sabırla cevaplanmalıdır. Olaylar her seferinde hiç değiştirilmeden anlatılmalıdır. Konuşmak istemezse zorlanmamalıdır. Meskende mevt olayı gizemli bir hale getirilip, bahis hakkında hiç konuşulmaması, güya bu türlü bir kayıp yaşanmamış üzere davranılması çocuk için vefatı daha merak edilir hale getirir. Çocuklar mevtten etkilenmesin diye güçlüymüş ve hiç acı çekmiyormuş üzere davranmak yanlıştır. Vefat hakkında hiç konuşmamak hem duygusal sağaltımın engellenmesine hem de çocukta güvensizlik hissine neden olur
Kayıp Sonrasında Yapılması Gerekenler
Kayıp haberi verildikten sonra cenaze ile ilgili yaşanacak süreç çocuğa anlatılmalıdır. Süreç anlatıldıktan sonra cenaze merasimine katılmayı isteyip istemediği, mezar ziyaretine hazır olup olmadığı sorulmalı, istemezse zorlanmamalıdır.
Cenaze merasimine katılmak çocuk için sembolik bir vedadır. Cenazede bulunan yakınlarla ağır hislerini yaşama imkânı bulmak, kişinin kendisini yalnız hissetmesinin de önüne geçer. Cenaze merasimine katılan, mevte öfkesini tabir eden ölenin fotoğraflarını görüp mezarını ziyaret eden çocuklarda ilerde görülebilecek depresyon ihtimali başkalarına nazaran daha az görülmektedir (Koç, 2003). Cenaze merasimine iştirak soyut bir kavram olan vefatı çocuğun zihninde somutlaştırmasını kolaylaştırır. Merasime iştirak çocuk ile mevt hakkında konuşmak için fırsat oluşturabilir. Bilhassa 7 yaşından sonra hayatın gerçeklerinden biri olan vefatı öğrenmesi açısından çocuğun cenaze merasimlerine katılması önerilmektedir. Çocukların cenaze merasimi sırasında kendi konutundan ya da mezarlıktan “kaçırılması”, o sırada yetişkinlerce abartılı oyun ya da cümbüşe teşvik edilmesi, çocuğun ebeveyninin vefatı ile ilgili suçluluk duygusu geliştirmesine ve yasın komplike hale gelmesine sebep olabilir (Ürer, 2017). Nizamlı mezar ziyareti güzelleşmeye olumlu tesire sahiptir.
Kaybın yaşanmasından sonra süratlice çocuğun günlük rutinine okulda, konutta ve toplumsal etrafta dönmesi büyük değer taşımaktadır. Mevt zati çocuk için büyük bir değişiklikken farklı değişikliklere gidilip yaşadığı meskeni değiştirmek, okula uzunca bir müddet orta vermek onun bocalamasını arttırır. Bu devirde çocuktan yetişkinlerin uzun periyodik ayrılıkları onların telaşlarını arttırır. Kaybın çocuğun günlük hayatına nasıl tesir edeceği, gereksinimlerinin ve bakımının kimler tarafından karşılanacağı konusunda bilgi verilmesi, çocuğun kayıp sonrası yaşantısını düzenlemesine ve kaybı kabullenip yas sürecini daha sağlıklı yaşamasına imkan sağlayacaktır (Bildik 2013).
Çocukların vefat hakkında konuşmasına ve sorular sormasına imkân verilmelidir. Daima soru sorması eleştirilmeden sabırla cevaplanmalıdır. Olaylar her seferinde hiç değiştirilmeden anlatılmalıdır. Konuşmak istemezse zorlanmamalıdır. Meskende mevt olayı gizemli bir hale getirilip, bahis hakkında hiç konuşulmaması, güya bu türlü bir kayıp yaşanmamış üzere davranılması çocuk için vefatı daha merak edilir hale getirir. Çocuklar mevtten etkilenmesin diye güçlüymüş ve hiç acı çekmiyormuş üzere davranmak yanlıştır. Vefat hakkında hiç konuşmamak hem duygusal sağaltımın engellenmesine hem de çocukta güvensizlik hissine neden olur