S
SoruCevap
Varlığı Kucaklama Coşkusu
Merhamet, insanın kalbinden rahmet pınarının doğmasıdır İnsanın Rahim sıfatı şerifiyle unsiyeti arttıkca merhameti de katlanarak artacaktır Rahman ve Rahim olan Allahın insana verdiği en buyuk lutuflardan biridir merhamet
Merhamet sahibi insan, Allahın rahmetinin mucessem hale gelmiş (cisimleşmiş, bir kalıba girmiş) şekli gibidir Tabii ki rahmet once kendi kalbinin derinliklerini, sonra manevi ve maddi butun organlarını hicbir leke kalmamacasına kadar yıkar; hatta bu yıkama o kadar coşkulu bir şekilde olur ki merhamet sahibi kişi kendisini sanki engin bir okyanusun icinde kalmış gibi hissedebilir
Bu kişinin hem icine akıttığı rahmet deryası, hem de dışa akan gozyaşları artık kendisini de aşmaya ve cevresini de etkilemeye başlar Bir başka ifadeyle bu insanın cevresinde bulunan kişiler de bu rahmet coşkusundan nasiplenebilir Meşhur sufi Rabia Hatun ks bu nasiplenmeyi Şeytana kadar ulaştırmakta ve şoyle demektedir: Yarabbi, Senin merhametin beni o kadar kapladı ki Şeytana bile bir nebze nefretim kalmadı
Merhametin Kaynağı Nedir?
Merhametin kaynağı insanın bizatihi kendisi midir? Yani insan merhametiyle ovunebilir mi? Kendisindeki rahmet esintilerinin ilahi kaynağını idrak edemeyen insan ne acınası bir haldedir! Bu kişinin merhameti zamanla azalmaz mı?
Mevlana Hazretleri, Cahil olanların merhameti ve lutfu azdır der Cehalet, insanda gorulen iyilik ve guzelliklerin kaynağını bilmemektir İyiliklerini kendinden bilen kişi, rahmet deryasında yuzebilir mi? İnsanın gercek bir insan olduğunu ancak merhametiyle anlayabiliriz Yine Mevlana Hazretlerinin buyurduğu gibi, Merhamet ve muhabbet insanlığın, hiddet ve şehvet de hayvanların sıfatlarıdır İnsanı tanımada dikkate alınması gereken temel kriterlerdir merhamet ve katı kalplilik; yani hilm ve hiddet Cunku bizdeki merhametin olcusu kadar insanız; cunku bizdeki merhametin genişliği kadar Allah ile birlikteyiz
Lev Tolstoyun İnsan Ne ile Yaşar isimli eserinde dediği gibi, insan Allahı anlamadan Onu yeterince tanımış olamaz İnsan Allahı daha iyi anladıkca, Onu daha iyi tanır Daha iyi tanıdığı zaman da Ona daha cok yakınlaşır Boylece Onun sevgisini, merhametini ve iyiliğini daha iyi bir şekilde kendisine ornek alabilir
Bir başka ifadeyle, Allahın merhameti kendisini butun boyutlarıyla tanımaya gayret gosteren kişide tecelli etmeye başlar Artık o insanda gorulen yaratılmış olan her şeyi kucaklama coşkusu, Rahman ve Rahim olan Allahın sıfat tecellisinden başka bir şey değildir
Merhamet, her şeyin, her varlığın ve ozellikle her insan ruhunun nefsimizden ziyade sevilmesidir Bu duygu, edep ve hurmetin insanın benliğinden taşarak aleme yayılması sonucu meydana gelir
Merhamet sadece acımak demek değildir; aynı zamanda acıdığın kişiye sevgi gostermek ve daha da onemlisi merhametini ve sevgini ona fiili anlamda yardım ederek ispat etmektir
Merhametin Rahim sıfatıyla yakın ilişkisine değindik Yani insanlara sevgi ile yaklaşmak, onları kotuluklerden korumak ve kurtarmak, ihtiyacları olduğunda ozellikle maddi anlamda karşılıksız olarak yardım etmek veya haklı bile olsak affedebilmek guzel hasletlerdir ama bu duygu ve davranışlarımızı sadece sevdiklerimize ve yakınımızdaki kişilere gosteriyorsak Rahimiyyet sıfatına erişememişiz demektir Merhametin muhteşem gorunumleri ancak butun insanları ve varlıkları kucaklayabildiğimiz zaman ortaya cıkacaktır
Merhametin butun yaratılmışları kapsayacak bir nitelikte olması gerektiğini Peygamberimiz sav şu hadisi şerifiyle bizlere bildirmektedir: Benim dediğim sizin sadece kendi aranızda merhametli olmanız değil, sizlerin Allahın butun yarattıklarına karşı merhametli olmanızdır (Munziri, etTerğib vetTerhib)
İnsan Merhametle Yaşar
Yuce Rabbimizin en onemli niteliklerinden birisi merhamet değil midir? Rahman ve Rahim adlarının Kuranda Allah ve Rab adlarından sonra en cok zikredilen adlar olması, Allahın merhamet niteliğinin onemini ve sonsuzluğunu gosterir
Yuce Kitabımız Kuran, Allahın adıyla başlarken, esirgeyen, bağışlayan ve merhamet eden Allahın ozelliklerini sayar Cunku Onun rahmeti ve merhameti ile insanlar, cocuklarına bakar, evlat anne ve babasına saygı duyar ve yaşlandıklarında onları korur Yağmur Onun merhametinin eseridir (ŞUra, 28)
Yaratıcının ilahi merhametinden en fazla nasip almış varlık kadındır Onun kucağı ilahi kudretle genişletilmiş bir rahmet kucağıdır Merhamet de en guzel bir şekilde anaların gonlunde yerini bulur Varlık bulduğumuz rahim ile rahmet, aynı ozden gelir Oradan neşet eden sevgi, muhabbet ve şefkat, kadından cocuklarına ve hayata
yansıyacaktır
Allah bu niteliği nedeniyle besleyip buyutur, odullendirir, nimetler bağışlar, sucları affeder, peygamberler aracılığı ile insanlara doğru yolu gosterir Hz Peygamber savin gonderilmesi, Kuranın indirilmesi de Allahın merhametinin bir sonucudur Cunku Onun rahmeti her şeyi kuşatmıştır (Mumin 7), merhametlilerin en merhametlisi (Araf, 151) ve en hayırlısıdır (MuminUn, 109)
Peygamberimiz sav, Allahın merhametinin buyukluğunu ve aynı zamanda insanlardaki merhametin de kaynağı olduğunu dile getirdiği bir hadislerinde şoyle buyurmaktadır: Allah merhametini yuz parcaya ayırdı, doksan dokuz parcasını kendi yanında tuttu, bir parcasını yeryuzune indirdi İşte bu bir parca rahmet sebebiyle yaratıklar birbirine merhamet eder Hatta yavrulu hayvan, bir tarafını incitir endişesiyle ayağını yavrusundan sakınır (Buhari; Muslim)
Butun gunahlarımıza rağmen nice nimetleri bizlere sunması Onun merhametindendir Onun settar (ayıplarını ortucu) ismi şerifi, merhametinin neticesidir Bu kadar Yuce bir Yaratıcımız varken, insanın Onun yarattığı insanlara, hayvanlara acımaması, onları hor ve hakir gormesi, merhamet etmemesi, ancak katı bir kalbin, karanlıklara boğulmuş bir vicdanın eseridir
Allahın insanların arasından ozenle sectiği peygamberlerinin en onemli ozelliklerinden birisi hic şuphesiz merhametli olmalarıdır Kuran, Allahın rahmeti sayesinde insanlara yumuşak davrandığını (Ali İmran, 159) belirttiği Hz Peygamberimiz savin bu ozelliğini şoyle acıklar: O, size cok duşkun, muminlere karşı cok şefkatlidir, merhametlidir (Tevbe, 128)
Merhamet Eden Merhamet Bulur
Merhametin butun ilahi derinliğini kendisinde barındıran Peygamberimiz sav merhamet konusu uzerinde onemle durmuş, zaman zaman katı ve acımasız davranan insanları uyarmıştır:
Peygamberimiz sav arkadaşlarıyla oturduğu bir mecliste Hz Hasanı ve Hz Huseyini operken orada bulunan Akra ibn Habis, on tane cocuğu olduğunu ve onlardan hicbirini opmediğini soylediğinde Efendimiz, Merhamet etmeyene merhamet edilmez buyurmuştur (Buhari; Muslim)
Boyle bir peygambere inanıyorsak, Onun ummeti olmakla şerefleniyorsak, merhamet kapılarını Allahın kullarına ve butun yaratılmışlara asla kapamamalıyız ki bize de ilahi merhamet kapıları kapanmasın
Cunku insanın merhametinin Allahın kendisine gostereceği merhametin nedeni olduğunu Peygamberimiz şu mubarek sozleriyle bildirir: Merhamet edenlere Allah da merhamet eder Siz yerdekilere merhamet edin ki goktekiler de size merhamet etsin (Ebu Davud; Tirmizi) Bizler bizden aşağıda olanlara acımalıyız ki, bizden yukarıda olanlar da bize acısınlar
Boylece merhamet İslam ahlakının da temel bir dinamiği haline gelmekte ve ilişkilerimizin yonunu belirlemektedir Yazımızı ahlak teorisyeni olarak bilinen Nurettin Topcunun şu cumleleriyle bitirelim:
Merhamet, muslumanın kalbinde hic sonmeyen ateş gibidir Muslumanı başka insanlardan ayıran onlardan fazla merhametli oluşudur Merhamet, insanlığımızın alemde şahidi olan ve kalp yolu ile bizi Allaha yakınlaştıran ilahi cevherdir (İslam ve İnsan, s 9394)
Merhametli Kişi Kimdir?
Hazreti Peygamber sav şoyle buyurur:
Cennete ancak merhametli olan girer! Sahabiler: Ey Allahın Rasulu, hepimiz merhametliyiz derler Bunun uzerine Rasulullah sav Efendimiz şoyle buyurur: Sadece kendisine karşı merhametli olan kişi merhametli sayılmaz Merhametli kişi hem kendi nefsine hem de başkalarına merhamet eden kişidir
İnsanın kendi nefsine merhamet etmesinin manası, Allahın yasaklarını terk ve gunahlara tevbe ile kendisini azaptan koruması, Allahın emirlerini ve ibadetleri ihlasla yerine getirmesidir Başkasına merhamet etmenin manası ise, hicbir şekilde mumin kardeşine eziyet etmemesidir İmam Gazali rha, MukaşefetulKulUb (Kalplerin Keşfi)
Merhamette Zirve Noktası
İmam Gazali rha Hazretleri bir kimseye gercek anlamda merhametli denilebilmesi, merhamet duygusunun ahlaki bir değer taşıması icin insanın acıdığı kişinin ihtiyacını gucu olcusunde karşılaması, bunu da hur iradesiyle yapması gerektiğini belirtiyor
Bu bakımdan, bir kimseye merhamet eden kişi eğer bu acımanın uzuntusunden kurtulup rahatlamak icin yardım ederse, merhamette kemale ulaşmış sayılmaz Cunku merhametin gereği, kişinin kendisini değil, muhtac olanı rahata kavuşturmayı amaclamaktır
Ahmet ALEMDAR
semerkand dergisi
2008 haziran
Merhamet, insanın kalbinden rahmet pınarının doğmasıdır İnsanın Rahim sıfatı şerifiyle unsiyeti arttıkca merhameti de katlanarak artacaktır Rahman ve Rahim olan Allahın insana verdiği en buyuk lutuflardan biridir merhamet
Merhamet sahibi insan, Allahın rahmetinin mucessem hale gelmiş (cisimleşmiş, bir kalıba girmiş) şekli gibidir Tabii ki rahmet once kendi kalbinin derinliklerini, sonra manevi ve maddi butun organlarını hicbir leke kalmamacasına kadar yıkar; hatta bu yıkama o kadar coşkulu bir şekilde olur ki merhamet sahibi kişi kendisini sanki engin bir okyanusun icinde kalmış gibi hissedebilir
Bu kişinin hem icine akıttığı rahmet deryası, hem de dışa akan gozyaşları artık kendisini de aşmaya ve cevresini de etkilemeye başlar Bir başka ifadeyle bu insanın cevresinde bulunan kişiler de bu rahmet coşkusundan nasiplenebilir Meşhur sufi Rabia Hatun ks bu nasiplenmeyi Şeytana kadar ulaştırmakta ve şoyle demektedir: Yarabbi, Senin merhametin beni o kadar kapladı ki Şeytana bile bir nebze nefretim kalmadı
Merhametin Kaynağı Nedir?
Merhametin kaynağı insanın bizatihi kendisi midir? Yani insan merhametiyle ovunebilir mi? Kendisindeki rahmet esintilerinin ilahi kaynağını idrak edemeyen insan ne acınası bir haldedir! Bu kişinin merhameti zamanla azalmaz mı?
Mevlana Hazretleri, Cahil olanların merhameti ve lutfu azdır der Cehalet, insanda gorulen iyilik ve guzelliklerin kaynağını bilmemektir İyiliklerini kendinden bilen kişi, rahmet deryasında yuzebilir mi? İnsanın gercek bir insan olduğunu ancak merhametiyle anlayabiliriz Yine Mevlana Hazretlerinin buyurduğu gibi, Merhamet ve muhabbet insanlığın, hiddet ve şehvet de hayvanların sıfatlarıdır İnsanı tanımada dikkate alınması gereken temel kriterlerdir merhamet ve katı kalplilik; yani hilm ve hiddet Cunku bizdeki merhametin olcusu kadar insanız; cunku bizdeki merhametin genişliği kadar Allah ile birlikteyiz
Lev Tolstoyun İnsan Ne ile Yaşar isimli eserinde dediği gibi, insan Allahı anlamadan Onu yeterince tanımış olamaz İnsan Allahı daha iyi anladıkca, Onu daha iyi tanır Daha iyi tanıdığı zaman da Ona daha cok yakınlaşır Boylece Onun sevgisini, merhametini ve iyiliğini daha iyi bir şekilde kendisine ornek alabilir
Bir başka ifadeyle, Allahın merhameti kendisini butun boyutlarıyla tanımaya gayret gosteren kişide tecelli etmeye başlar Artık o insanda gorulen yaratılmış olan her şeyi kucaklama coşkusu, Rahman ve Rahim olan Allahın sıfat tecellisinden başka bir şey değildir
Merhamet, her şeyin, her varlığın ve ozellikle her insan ruhunun nefsimizden ziyade sevilmesidir Bu duygu, edep ve hurmetin insanın benliğinden taşarak aleme yayılması sonucu meydana gelir
Merhamet sadece acımak demek değildir; aynı zamanda acıdığın kişiye sevgi gostermek ve daha da onemlisi merhametini ve sevgini ona fiili anlamda yardım ederek ispat etmektir
Merhametin Rahim sıfatıyla yakın ilişkisine değindik Yani insanlara sevgi ile yaklaşmak, onları kotuluklerden korumak ve kurtarmak, ihtiyacları olduğunda ozellikle maddi anlamda karşılıksız olarak yardım etmek veya haklı bile olsak affedebilmek guzel hasletlerdir ama bu duygu ve davranışlarımızı sadece sevdiklerimize ve yakınımızdaki kişilere gosteriyorsak Rahimiyyet sıfatına erişememişiz demektir Merhametin muhteşem gorunumleri ancak butun insanları ve varlıkları kucaklayabildiğimiz zaman ortaya cıkacaktır
Merhametin butun yaratılmışları kapsayacak bir nitelikte olması gerektiğini Peygamberimiz sav şu hadisi şerifiyle bizlere bildirmektedir: Benim dediğim sizin sadece kendi aranızda merhametli olmanız değil, sizlerin Allahın butun yarattıklarına karşı merhametli olmanızdır (Munziri, etTerğib vetTerhib)
İnsan Merhametle Yaşar
Yuce Rabbimizin en onemli niteliklerinden birisi merhamet değil midir? Rahman ve Rahim adlarının Kuranda Allah ve Rab adlarından sonra en cok zikredilen adlar olması, Allahın merhamet niteliğinin onemini ve sonsuzluğunu gosterir
Yuce Kitabımız Kuran, Allahın adıyla başlarken, esirgeyen, bağışlayan ve merhamet eden Allahın ozelliklerini sayar Cunku Onun rahmeti ve merhameti ile insanlar, cocuklarına bakar, evlat anne ve babasına saygı duyar ve yaşlandıklarında onları korur Yağmur Onun merhametinin eseridir (ŞUra, 28)
Yaratıcının ilahi merhametinden en fazla nasip almış varlık kadındır Onun kucağı ilahi kudretle genişletilmiş bir rahmet kucağıdır Merhamet de en guzel bir şekilde anaların gonlunde yerini bulur Varlık bulduğumuz rahim ile rahmet, aynı ozden gelir Oradan neşet eden sevgi, muhabbet ve şefkat, kadından cocuklarına ve hayata
yansıyacaktır
Allah bu niteliği nedeniyle besleyip buyutur, odullendirir, nimetler bağışlar, sucları affeder, peygamberler aracılığı ile insanlara doğru yolu gosterir Hz Peygamber savin gonderilmesi, Kuranın indirilmesi de Allahın merhametinin bir sonucudur Cunku Onun rahmeti her şeyi kuşatmıştır (Mumin 7), merhametlilerin en merhametlisi (Araf, 151) ve en hayırlısıdır (MuminUn, 109)
Peygamberimiz sav, Allahın merhametinin buyukluğunu ve aynı zamanda insanlardaki merhametin de kaynağı olduğunu dile getirdiği bir hadislerinde şoyle buyurmaktadır: Allah merhametini yuz parcaya ayırdı, doksan dokuz parcasını kendi yanında tuttu, bir parcasını yeryuzune indirdi İşte bu bir parca rahmet sebebiyle yaratıklar birbirine merhamet eder Hatta yavrulu hayvan, bir tarafını incitir endişesiyle ayağını yavrusundan sakınır (Buhari; Muslim)
Butun gunahlarımıza rağmen nice nimetleri bizlere sunması Onun merhametindendir Onun settar (ayıplarını ortucu) ismi şerifi, merhametinin neticesidir Bu kadar Yuce bir Yaratıcımız varken, insanın Onun yarattığı insanlara, hayvanlara acımaması, onları hor ve hakir gormesi, merhamet etmemesi, ancak katı bir kalbin, karanlıklara boğulmuş bir vicdanın eseridir
Allahın insanların arasından ozenle sectiği peygamberlerinin en onemli ozelliklerinden birisi hic şuphesiz merhametli olmalarıdır Kuran, Allahın rahmeti sayesinde insanlara yumuşak davrandığını (Ali İmran, 159) belirttiği Hz Peygamberimiz savin bu ozelliğini şoyle acıklar: O, size cok duşkun, muminlere karşı cok şefkatlidir, merhametlidir (Tevbe, 128)
Merhamet Eden Merhamet Bulur
Merhametin butun ilahi derinliğini kendisinde barındıran Peygamberimiz sav merhamet konusu uzerinde onemle durmuş, zaman zaman katı ve acımasız davranan insanları uyarmıştır:
Peygamberimiz sav arkadaşlarıyla oturduğu bir mecliste Hz Hasanı ve Hz Huseyini operken orada bulunan Akra ibn Habis, on tane cocuğu olduğunu ve onlardan hicbirini opmediğini soylediğinde Efendimiz, Merhamet etmeyene merhamet edilmez buyurmuştur (Buhari; Muslim)
Boyle bir peygambere inanıyorsak, Onun ummeti olmakla şerefleniyorsak, merhamet kapılarını Allahın kullarına ve butun yaratılmışlara asla kapamamalıyız ki bize de ilahi merhamet kapıları kapanmasın
Cunku insanın merhametinin Allahın kendisine gostereceği merhametin nedeni olduğunu Peygamberimiz şu mubarek sozleriyle bildirir: Merhamet edenlere Allah da merhamet eder Siz yerdekilere merhamet edin ki goktekiler de size merhamet etsin (Ebu Davud; Tirmizi) Bizler bizden aşağıda olanlara acımalıyız ki, bizden yukarıda olanlar da bize acısınlar
Boylece merhamet İslam ahlakının da temel bir dinamiği haline gelmekte ve ilişkilerimizin yonunu belirlemektedir Yazımızı ahlak teorisyeni olarak bilinen Nurettin Topcunun şu cumleleriyle bitirelim:
Merhamet, muslumanın kalbinde hic sonmeyen ateş gibidir Muslumanı başka insanlardan ayıran onlardan fazla merhametli oluşudur Merhamet, insanlığımızın alemde şahidi olan ve kalp yolu ile bizi Allaha yakınlaştıran ilahi cevherdir (İslam ve İnsan, s 9394)
Merhametli Kişi Kimdir?
Hazreti Peygamber sav şoyle buyurur:
Cennete ancak merhametli olan girer! Sahabiler: Ey Allahın Rasulu, hepimiz merhametliyiz derler Bunun uzerine Rasulullah sav Efendimiz şoyle buyurur: Sadece kendisine karşı merhametli olan kişi merhametli sayılmaz Merhametli kişi hem kendi nefsine hem de başkalarına merhamet eden kişidir
İnsanın kendi nefsine merhamet etmesinin manası, Allahın yasaklarını terk ve gunahlara tevbe ile kendisini azaptan koruması, Allahın emirlerini ve ibadetleri ihlasla yerine getirmesidir Başkasına merhamet etmenin manası ise, hicbir şekilde mumin kardeşine eziyet etmemesidir İmam Gazali rha, MukaşefetulKulUb (Kalplerin Keşfi)
Merhamette Zirve Noktası
İmam Gazali rha Hazretleri bir kimseye gercek anlamda merhametli denilebilmesi, merhamet duygusunun ahlaki bir değer taşıması icin insanın acıdığı kişinin ihtiyacını gucu olcusunde karşılaması, bunu da hur iradesiyle yapması gerektiğini belirtiyor
Bu bakımdan, bir kimseye merhamet eden kişi eğer bu acımanın uzuntusunden kurtulup rahatlamak icin yardım ederse, merhamette kemale ulaşmış sayılmaz Cunku merhametin gereği, kişinin kendisini değil, muhtac olanı rahata kavuşturmayı amaclamaktır
Ahmet ALEMDAR
semerkand dergisi
2008 haziran